Sáng đi Utah ăn phở; chiều về Arizona đánh tennis
(Đăng trong nguyệt san Bút Tre số tháng Hai, năm 2015)
Thái-Vinh

Trước kia viết mấy bài “Cảnh Đẹp Quanh Nhà” đăng trên Bút Tre, tôi lỡ nổ Arizona đáng xếp hạng nhất trong 50 tiểu bang nước Mỹ vì từ A đến Z cái gì Arizona cũng có, nên tiểu bang Arizona được bưu điện Mỹ ưu ái gọi tắt là AZ. Đặc biệt cảnh đẹp Arizona không biết tả sao cho hết; chỉ biết khoe sáng có thể lên Flagstaff trượt tuyết, chiều lại về bơi thuyền trên hồ Roosevelt. Một ông bạn trước kia đánh tennis, cũng cộng tác với nguyệt san Bút Tre, sau đó còn nổ mạnh hơn trong một bài viết địa ốc đưa ra một lý do chính trong vô số lý do nên mu đến Arizona ở cho sướng là sáng có thể trượt tuyết, chiều đánh golf. Hùm… tôi thấy tập đánh golf tốn kém, mà sự tiến bộ lại rất chậm chạp vì từ lúc bắt đầu biết xuống tấn đến khi đánh được trúng chiêu, thường phải bỏ cơm nhà, ăn phở mà hậu quả là thường bị trục trặc về tình duyên. Thôi thà cứ cơm nhà; rồi khi nào được cùng ngày nghỉ, sáng theo nàng đi ăn phở, chiều lại về đánh tennis cho khoẻ! Đã gần mười một giờ đêm, nàng đang du lịch trên mạng, chợt dừng tay:
– Mai anh đưa em đi Salt Lake City ăn phở nha?
Tôi vội vàng gọi điện thoại hỏi một người biết quá nhiều:
– Nhờ cô mách hộ một quán phở ngon ở Salt Lake City?
Đầu giây bên kia, một giọng nói nhỏ như muỗi vo ve:
– Đã mười năm chưa trở lại Salt Lake City, biết quán ấy có còn không? Để con hỏi ông Hoàng cho chắc…
– Thôi để tôi hỏi Gú Gồ; đừng làm phiền ông vua nào cả!
Đúng là mọi việc trên đời nầy, cái gì Gú Gồ cũng biết!
– Gú Gồ, what is the best Pho restaurant in Salt Lake City?
Gú Gồ không cần suy nghĩ trả lời ngay:
– Phở Tây Hồ 1776 S. Main Street, Salt Lake City, UT 84115.
Nàng hỏi thêm Gú Gồ một câu; rồi nói:
– Đi xe lửa điện (Light Rail) rất tiện; chỉ cách sân bay Salt Lake City khoảng một tiếng.
Salt Lake City vừa là thủ đô của tiểu bang Utah, láng giềng phía bắc tiểu bang Arizona, vừa là ngõ vào các trại trượt tuyết nổi danh trên thế giới từng là nơi tổ chức Thế Vận Hội Mùa Đông năm 2002, và năm Công Viên Quốc Gia đẹp trứ danh ở Utah là Zion, Bryce Canyon, Capitol Reef, Canyonlands, và Arches. Nhưng xếp hạng nhộn nhịp với số lượng hành khách phục vụ hàng năm thì phi trường quốc tế Salt Lake City (SLC) đứng hạng thứ 21 thua xa phi trường quốc tế Phoenix Sky Harbor (PHX) liệt vào hàng “Top Ten” nước Mỹ.
Sau gần hai giờ bay từ Phoenix đã thấy bóng hồ Salt Lake mờ mờ rộng mênh mông bên phía tây và dãy núi Wasatch bao quanh thung lũng phía đông nam thành phố Salt Lake phủ đầy tuyết, chúng tôi đã đến phi trường Salt Lake City. Phi cảng Salt Lake City nhỏ quá hè? Quầy vé, cửa kiểm soát đi, và đến chỉ cách nhau một cầu thang, ngó thấy nhau rất tiện lợi! Du khách mới đến Salt Lake City lần đầu nên ghé lại quầy thông tin lấy cẩm nang “Visitors Guide” có bản đồ Salt Lake City miễn phí. Trung tâm thành phố ở về phía đông, chỉ cách phi trường khoảng 8 dặm. Không cần thuê xe hay lấy tắc xi chi cho tốn kém vì trạm chót của xe lửa điện chạy tuyến đường mầu xanh lá cây (Green Line trên bản đồ TRAX) cứ mỗi 15 phút đến đậu ngay ở cửa ra vào Terminal 1. Tại đó có sẵn bản đồ TRAX chỉ dẫn đi xe lửa điện và máy bán vé giá $2.50 một chuyến; mua vé đi trọn ngày, mỗi người chỉ tốn $6.25. Vé có thể đi xe lửa điện lẫn xe buýt thành phố. Phương tiện giao thông công cộng quá lợi hại nầy thì Phoenix của AZ còn thua xa! Tuyến đường xe lửa điện mầu xanh lá cây chạy từ phi trường vào Salt Lake City, rồi xuống West Valley City dài 15 dặm có 18 ga. Xe ngừng lại các ga tôi chưa bao giờ đến mà đã nghe quen thuộc, như Arena bên cạnh Energy Solutions là đấu trường của đội bóng rổ Jazz, Temple Square là đại bản doanh của đạo Mormon… Lúc đến ga City Center, du khách xuống gần hết; thấy tôi nhìn ra cửa, nàng vội nói “Đi phở Tây Hồ trước”. Nàng có biết đâu nơi đó có một cặp tình nhân hôn nhau bịn rịn chưa muốn chia tay. Tôi thấy mùa đông Salt Lake City vương vấn hình ảnh chia ly của mùa đông Paris. Xe tiếp tục chạy xuống phía nam; phở Tây Hồ gần ga thứ 13, ga Central Pointe. Xuống ga Central Pointe, đi ngược trở lại góc đường 2100 S, quẹo phải theo 2100 S; rồi quẹp trái theo Main Street. Đi chưa đầy một dặm đã bắti được mùi phở thoảng thơm trong gió sớm. Phở Tây Hồ trông giống một biệt thự hơn là một nhà hàng, nằm tại góc đường Quayle và đường Main. Quán khá đông khách; nhưng chỉ có một đầu bếp và một tiếp viên; cả hai đều là nữ lưu.
Tây Hồ, nơi có Hồ Tây là một quận ở phía bắc nội thành Hà Nội; nhưng món Bánh Cuốn Tây Hồ không dính dáng gì với Quận Tây Hồ. Trước kia ở gần chợ Đa Kao, Phú Nhuận có đền thờ nhà chí sĩ yêu nước Phan Châu Trinh (1872-1926) tự Tử Can, hiệu Tây Hồ và quán bánh cuốn của bà Cà nổi danh ngon, trở thành quán “Bánh Cuốn Tây Hồ”. Người Việt sang Mỹ mở nhiều quán ăn tự nhận là hậu duệ của bà Cà; nhưng hỏi Bánh Cuốn Tây Hồ có gì độc đáo thì họ chịu thua! Tôi hỏi chị Hoa, tiếp viên Phở Tây Hồ, khi chị đề nghị món bánh cuốn ăn tráng miệng:
– Phở Tây Hồ thì bánh cuốn cũng Tây Hồ, phải không chị?
Gặp được người đồng hương, chị Hoa vui vẻ bỏ tiếng Mỹ:
– Tây Hồ là Salt Lake ở phía tây. Bà chủ tên Mai, người Bắc; còn tui, quê ở Sóc Trăng. Chúng tôi không biết gì về “Bánh Cuốn Tây Hồ”.
– Lúc nãy tìm được quán Phở Tây Hồ, thấy cửa có dán tờ giấy gì đấy tưởng quán đóng cửa, hết hồn!
– Ngày hôm qua đóng cửa nghỉ lễ ông Đen.
Chị Hoa chỉ biết được nghỉ ngày lễ ông Đen nào đó; nhưng chúng tôi khâm phục quán chủ Phở Tây Hồ đóng quán, nghỉ ngày sinh nhật của nhà tranh đấu dân quyền Martin Luther King, Jr.
Bánh cuốn của Phở Tây Hồ là bánh ướt cuốn một ít nhân thịt xay, ăn với vài lát giò lụa bình dị trong lúc chờ đợi món chính. Chị Hoa nhanh nhẹn tiếp khách; thỉnh thoảng ghé lại tâm sự rất thân mật:
– Tui theo ông xã qua Mỹ diện HO đã hơn hai mươi năm…
Thấy một người đàn ông mới vào gật đầu chào, rồi đi thẳng vô bếp, tôi tò mò:
– Phải ổng đó không?
– Ổng chết quéo đã mười năm rồi! Ông nầy là bạn, thỉnh thoảng đến phụ giúp.
– Thế còn con cháu của chị đâu?
– Tui còn một thằng con ở Việt Nam; nhưng nó sợ qua Mỹ khổ!
– Sao chị không về ở với con?
– Tui không chịu nổi khí hậu với đời sống bên đó!
Ăn phở, tôi chỉ thích phở chín; còn các phụ chiêu phở, như tái nạm gầu gân sách… thì tôi chưa bao giờ đụng tới. Vì vậy, phở đối với tôi rất dễ so sánh theo khẩu vị thơm ngon béo bổ. Phở Tây Hồ nước trong, thơm dịu dàng. Mới nếm qua một muỗng xúp, nàng và tôi ngó nhau gật đầu. Đúng là nước xương hầm rất công phu; không giống loại phở túi chỉ cần thả một túi gia vị bí truyền vào nồi nước sôi là biến thành nồi nước phở vừa rẻ lại vừa nhanh như mì gói ăn liền. Phở Tây Hồ còn phảng phất mùi gừng thơm. Trời mùa đông Salt Lake City lành lạnh càng làm tăng hương vị đến tận đáy bát Phở Tây Hồ.
– Ở Salt Lake City không có báo tiếng Việt, hả chị?
– Cô chú lấy xe lửa điện xuống chợ Kim Long ở West Valley City có báo Bút Tre.
– Bút Tre là báo Arizona. Chúng tôi từ Arizona lên Utah tìm phở ngon; được thưởng thức Phở Tây Hồ rất hài lòng.
– Sao nãy giờ không nói để qua cho thêm vài miếng thịt?
– Khà khà… Phở ngon đâu cần nhiều thịt!
Chúng tôi không lấy xe lửa điện đi xuống phía nam. Đã có phở Tây Hồ ấm bụng; còn vài tiếng đồng hồ, hãy cho đôi chân khám phá một chút Salt Lake City nhé?
Có sẵn bản đồ Salt Lake City trong cuốn cẩm nang “Visitors Guide”; cầm bản đồ nầy, không cần bà Gi (GPS). Nhờ Brigham Young (1801-1877), một lãnh tụ kiệt xuất sau Joseph Smith, nhà khai sáng đạo Mặc Môn (Mormon), đã dẫn dắt đoàn chiên bất hạnh bị cộng đồng da trắng ghét bỏ và sát hại di cư từ vùng nầy tới vùng khác; cuối cùng đến Salt Lake Valley ngày 24 tháng Bảy năm 1847 chẳng khác nào Moses đã đưa dân tộc Do Thái thoát khỏi Ai Cập, vượt Hồng Hải đến vùng đất hứa. Tại sao Mormons bị cộng đồng da trắng thù ghét? Đa số tín đồ Ki Tô Giáo thời đó cho Mặc Môn là tà đạo, được cưới nhiều vợ, gia tăng tín đồ nhanh chóng có thể chiếm chính quyền và luật pháp… Tôi có cảm tình với đạo Mormon từ những ngày đầu lưu lạc ở Hongkong. Dạo đó các phái đoàn truyền giáo ngày nào cũng vào trại tị nạn giúp đỡ tinh thần và kiếm thêm tân tòng. Tôi dẫn một đám em trẻ cuốc bộ khá xa đến trụ sở truyền giáo của đạo Mormon dự tiệc trà. Ngồi suốt buổi nghe giảng đạo như vịt nghe sấm cho đến lúc ra về chẳng có gì bỏ bụng, bọn trẻ chửi thề; nhưng tôi cho Mormon tức Giáo Hội Các Thánh Hữu Ngày Sau Của Chúa Giêsu (Jesus Christ of Later-day Saints) là một Ki Tô Giáo độc đáo phát sinh từ nước Mỹ tương tự như đạo Hòa Hảo, đạo Cao Đài, hay Đạo Dừa ở Việt Nam rất đáng theo. Còn chuyện năm thê bảy thiếp thì có gì phải ganh tị? Đạo Hồi, Đạo Bà Hai, Đạo Bà Ba… vẫn đầy dẫy trên thế giới nầy, có ai cấm được họ đâu? Đạo Mormon đã chính thức tuyên ngôn đình chỉ thực hành chủ nghĩa đa thê từ năm 1890 và xoá bỏ hẳn từ năm 1904. Một buổi chiều cuối năm 1975 tại phố núi Franklin trong lúc tôi đang ngồi say sưa học lịch sử Kinh Thánh với hai Trưởng lão (Elder) Mormon thì Bill Lippert, một hội viên thuộc nhà thờ United Methodist bảo trợ chúng tôi tình cờ ghé thăm, lập tức tranh luận.
Bill dẫn chứng theo sách Khải Huyền (The Book of Revelation) trong Kinh Tân Ước, đọc đoạn kết: Với bất cứ ai nghe những sấm ngôn trong sách này, tôi xin chứng thực: “Ai mà thêm điều gì vào đó, thì Thiên Chúa sẽ thêm cho người ấy những tai ương mô tả trong sách này!”
Hai Trưởng lão Mormon cũng mở Thánh thư Mặc Môn (The Book of Mormon) và hỏi Bill:
– Bạn đã đọc sách Mặc Môn chưa?
– Chưa, và tôi không bao giờ đọc sách đó!
– Vậy thì bạn chưa biết gì về Giáo Hội Mặc Môn! Tôi đã đọc mỗi trang Sách Mặc Môn, và tôi biết Giáo Hội này là chân chính.
Bill tức giận bỏ ra về. Hai Trưởng lão Mormon từ đó cũng không trở lại tiếp tục dạy tôi trở thành tín hữu Mặc Môn.
Chúng tôi đón xe buýt đi từ góc đường 1700 S theo State Street là con đường lớn nhất và dài nhất về trung tâm thành phố. Đầu đường State, xa tít trên đồi là Utah State Capitol, trụ sở đầu não hai cơ quan lập pháp và hành pháp của tiểu bang Utah. Salt Lake City không có nhà chọc trời. Trước năm 1998, kiến trúc cao nhất ở thành phố nầy là Mormon Office Building, cao 420 ft (128 m). Sau đó toà nhà Wells Fargo Center muốn chứng tỏ Salt Lake City không phải là thành phố riêng cho đạo Mặc Môn, xây cao hơn 2 feet! Đi trong thành phố dù mới đến lần đầu cũng không sợ bị lạc vì hệ thống đường phồ rõ như chỉ tay. Trung điểm là Temple Square, đại bản doanh của Giáo Hội Mặc Môn, đường xá từ đó tính ra. Đường đầu tiên phía tây là West Temple; đường đầu tiên phía nam là South Temple; phía bắc là North Temple; trừ phía đông, đường đầu tiên là Main Street. Rồi các con đường kế tiếp theo mỗi hướng tăng lên một trăm cho mỗi góc phố. Ví dụ, 100 South Temple, 200 South Temple… Hướng phía đông thì bắt đầu Main Street, State Street, rồi A Street, B Street, C Street… Đến Eagle Gate, xưa kia là cổng vào đất đai của Brigham Young, chúng tôi xuống xe, thong thả đi trên South Temple Street đến thăm nhà thờ Chính Tòa Công Giáo Cathedral of the Madeleine xây từ năm 1909 với kiến trúc cổ kính từ ngoài vào trong; các cửa sổ kính mầu đẹp rực rỡ, giàn phong cầm vĩ đại, tiếng chuông thánh đường vang gây cảm giác xao xuyến êm đềm… Leo lên A Street; rồi bắt qua Capitol Street. Kìa, Capitol trắng toát sừng sững trên đồi trông lạnh lùng như một đại lăng tẩm! Năm xưa, Brigham Young đã đứng đâu đây nhìn xuống thung lũng, phát hiện ra chỗ linh khí bốc lên, bèn cho xây đền thờ Chúa và đại bản doanh Mặc Môn, tức là Temple Square ngày nạy. Nếu lúc ấy ông chọn chỗ đang đứng để xây Temple Square thì không biết Capitol là trung tâm quyền lực cao nhất của tiểu bang Utah sẽ đi về đâu? Capitol có năm tầng lầu; chúng tôi chỉ coi thoáng qua tầng chính dưới mái vòm tròn của Capitol đầy tranh vẽ ghi lại di sản và lịch sử thành lập tiểu bang Utah; ngoài ra còn có tượng đồng Brigham Young, người đã có công biến sa mạc hoang vu thành vùng đất thanh bình thịnh vượng. Khuôn viên Capitol rộng mênh mông có đài kỷ niệm Utah Law Enforcement Memorial và Vietnam War Memorial ở phía tây, Mormon Battalion Monument ở phía đông. Đối diện cổng chính phía nam là Council Hall từ thời Utah còn là lãnh địa, và The White Memorial Chapel của Mặc Môn xây năm 1883 bên cạnh với tháp chuông cao nhọn, trụ ốp, mái nghiêng theo kiến trúc Gothic kín đáo là hình ảnh đẹp nhất trên đồi Capitol. Từ chính điện Capitol, State Street chẻ đôi thành phố, chạy dài xuống phía nam đến cuối thung lũng chập chùng rặng núi Wasatch chắn ngang quấn vành khăn tuyết. Đoạn đường State từ đồi Capitol xuống đến Temple Square mùa đông se lạnh cầm tay người yêu đi dưới hàng cây còn ngập lá vàng bay vô cùng thơ mộng. Temple Square, một quần thể kiến trúc đồ sộ của đại bản doanh đạo Mặc Môn là trái tim đậm nhịp phi thường của Salt Lake City, nơi thu hút du khách đến thăm còn đông hơn 5 Công Viên Quốc Gia nổi tiếng ở Utah như Zion hay Arches. Ba trong số các kiến trúc ở Temple Square được xây dựng từ thời những người tiền phong Mặc Môn mới tiến vào Salt Lake Valley là:
Salt Lake Temple, tức Mormon Temple với 6 đỉnh tháp là tâm điểm của Temple Square phải mất 40 năm mới xây dựng hoàn thành vào năm 1893, cao 222 ft (68 m). Trên đỉnh tháp chính gắn tượng vàng Thiên sứ Moroni cầm kèn đã đề cập trong Sách Khải Huyền (Revelation 14:6) sẽ loan báo lần trở lại thứ hai của Chúa Giêsu. Giống như mọi đền thờ Chúa của Mặc Môn giáo, Mormon Temple ở Temple Square là nơi duy nhất không tiếp người ngoại đạo.
Tabernacle mái vòm là đại thính phòng của ban nhạc Mormon Tabernacle Choir có sức chứa 8 ngàn khán giả. Giàn phong cầm ở Tabernacle được kiến tạo với 11623 ống đàn được xem là một trong những giàn phong cầm vĩ đại nhất thế giới.
Assembly Hall là hội trường nguyên thủy, nhưng nay đã được thay thế bởi Conference Center với sức chứa trên 21 ngàn người.
Temple Square có hai trung tâm tiếp khách. North Visitors’ Center có điêu khắc nổi danh Christus (Chúa An Ủi) bằng đá cẩm thạch; South Vistors’ Center trưng bày cuộc di cư và xây dựng Salt Lake City của những người Mặc Môn tiên phong…
Muốn coi hết Temple Square phải trở lại ăn Phở Tây Hồ nhiều lần; nhưng muốn coi sơ quang cảnh toàn diện của Salt Lake City thì không gì bằng ghé vào Mormon Office Building, cao 420 ft (128 m). Nơi đây các Chị Cả của Giáo Hội Mặc Môn vui vẻ tiếp đón và đưa lên tầng nóc tha hồ ngắm, chụp hình, và nghe giảng lịch sử Mặc Môn với Salt Lake City. Lúc ra về, ký vào sổ lưu niệm chỉ cần đề chưa có đạo là lập tức các anh chị truyền giáo Mặc Môn địa phương sẽ thăm viếng các bạn ngay.
Kề Temple Square là City Creek Center, trung tâm shopping xinh đẹp, nhưng vắng khách. Chúng tôi thơ thẩn dạo chơi ở đó chờ đúng giờ đáp xe lửa điện ra phi trường về Arizona còn kịp ra sân đánh tennis.